गैर आवासीय नेपाली अर्थात् बाजेका पालामा भन्ने शब्द - लाहुरे ! बिकाशोन्मुख् देशको नागरिक हुनुको पिडा - ज्ञान र अबसरको खोज सँगै सन् २००२ ले मलाई लाहुरे बनायो । ( हुन त भारत् बाट पाकिस्तान अलग नहुँदैको तत्कालिन लहोर शहरमा श्रम बेच्न जानेहरुलाई प्रयोग गरिने सम्बोधन हो क्यार । तर आज नेपाली शब्दकोशले स्विकारी सक्यो - परदेशीको सम अर्थमा । )
राजधानी मानै जन्मिए पनि रेल मार्ग, उधोग र आडबिक उर्जा अनी गगन चुम्बी महल जस्ता बिकास बाट पिछडीएको देश नेपालको राजधानीमा थिए म । एकएक बिदेसमा पनि संसारका सक्ती राष्ट्रहरु मध्येको जापानमा अद्ययनकोलागी आउने कुराले रोमान्चित र कौतुहल थिए । अलग जाती , फरक भाषा , प्रचुर बिकास । के होला , कस्तो होला?.....
सर्ब प्रथम त बिकास र सभ्यताले भरिएको सफा र सुकुमार शहर देख्दा आँखा खुलेका खुलेकै भये । हाम्रा नेताज्युहरुले सपना देखाएका सिङापुर यही नै पो होकि जस्तो लाग्यो । अनि नेपालकोबस्तु परक मुल्यभन्दा कताहो कता आकाश छुने बस्तुभाउ चाँही गज्जबै लाग्यो - आङै सिरिन्ङग हुने। म नेपालबाटै छात्रब्रित्ती पाउने भाग्यमानी भित्र थीइन, न त त्यती अब्बल छात्र नै । कलेज् फी र जिबन यापनका लागि जापानी श्रम मन्त्रालयको अनुमतिमा काम खोज्न थाले ।
संसारमै बिकास र पूर्वधारमा अग्रडी मध्एको जापानका जनता पनि तेत्तिकै स्वाबलम्बी र स्वाभिमानी । अफुमै निर्भर छ देश पनि र जनतहरु पनि । येस्को नकारत्मक प्रभाब नै होला , अङ्रेजी भाषाको न्युन प्रयोगका कारण बहिरि दुनियाँ र अन्य देशका नागरिक प्रती तर्किएर हिंड्ने स्वभब छ यिनीहरुको । काम्खोज्न भौतरिएको मलाई छिमेकी राष्ट्र भारतका भोजनलय संचालकहरु नै उत्तम गन्तब्य रहे । तिनिहरु प्रतीको मेरो नेपालको धारणा "खलि सिसी पुराना कागज" भन्दा बिल्ल्कुल फरक अनुभब महसुस हुँदै थियो । मेरो ठम्याइमा हामी नेपालीहरु गरीबीका कारण अद्यागमन् कानुन् मिचेर बिदेशमा "ओभर स्टे " हुन वाध्य छौ । तर हामीभन्दा पनि कम्जोर पश्चिम बङाल र बिहारका भारतीयहरु पनि तेती सारो नदेखिने रहेछन ओभर स्टे। उपल्लो तहमा आसन्न भारतीयहरु जो सुचना- प्रबिधीमा दक्ष्य छन् ,तिनिहरुको आय देखेर त हुनेखाने जापानिज पनि डाहले जल्थे । तल्ला तहका सिप बोकेका मज्दुर पनि अद्यागमन् कानुन मानेरै बसेकाहरु धेरै थिए। बिल्कुल फरक रुपमा हामी नेपालीहरु चाँही मौकाको दाउ हेर्दे १५ दिने प्रशिक्ष्यन् होस् या ४ बर्शे विद्यार्थी काल ,भागीहाल्ने दाउ हेर्ने प्रब्रीती रहेछ । यसैले त भारतीय प्रती मेरो दृष्टिकोड र मुल्याङ्कनमा ९० डिग्रीको बद्लब महसुस गर्दै थिए ।
समय चक्र घुम्दै थियो , ४ बर्षको अद्ययन सकाएर जापानी ब्यबसाइयिक सस्थामा काम गर्न सुरुगरे । काम चाँही बिषय भन्दा अली फरक नै ठियो । तर मौकामा दाउ हान्न म पनि नेपाली नै थिए , किन पछाडि पर्थे ? सम्झौता गरे कम्पनी सँग । काम थियो - २५ जन बिदेशी काम्दार र प्रशासन तथा अन्य ग्राहक कम्पनी बिच्मा सम्बाद्को पुल् जोड्नु थियो । त्यती बेलाको मेरो अनुभब हो - तँ , तपाईं र हजुरको फरक । हामी नेपालीहरुले साह्रै माया पएका छौ जापानीहरु बाट । तर "SYMPATHIC" माया, अर्थात निगह । तर भारतीयहरुलाई तेती माया गर्दैनन, इज्जत गर्छन् आदर छ - पेशागत दक्ष्यता को , सिप र बिकासको ।
म भित्र एउटा नजानिदो जलन थियो भारतीय सहकर्मीहरु प्रती । मान्छे मान र इज्जत को सधैं लालायीत हुन्छ नै । त्यसैले पनि म हामीलाई दयापूर्ण सम्बोधन- तिमी होइन इज्जतको व्यबहार तपाईंको महसुश गर्न चाहन्थे । अनी थोरै हिनता बोध पनि भयो । करण म पनि आम् नेपाली कै प्रतिनिधित्व गर्दै प्रशासनिक काम हेर्ने सम्झौत गरेको थिए - नोकरी बाचाउन र जापान मै टिकिरहन । संघर्श गर्ने- नेपाल फर्किएर नयाँ चुनौती सामना गर्ने या अरु उपयुक्त काम खोज्ने, तिनै वटा बाटाहरु छोडि सकेको थिए मैले । लाग्यो यिनै कारणहरु हुन हामीलाई दयाभाब को बिचरा बनाउने।
जसै तसै १ बर्ष पार गरेर अर्को बर्ष काम फेरे । नौलो कार्यालय थियो उनै भारतीयहरुको सुचना तथा प्रबिधी ब्याबसाइक संगठन । परिवर्तन खोजेको मेरो दिमागलाई राम्रो अबशर थियो त्यो । मैले प्रत्यक्ष महसुस गरे भारतीय सूचना तथा बिज्ञान प्रबिधी प्रतिको बिकासमा जापान (शायद सबै बिकशित र सक्ती सम्पन्न मुलुक) को उच्च मुल्याङ्कन ।
सहकार्यका लागि प्राश्ताब् आउथे जापानी तथा बिदेशी लगानिका ब्याबसायिक संगठनहरु बाट दिनानुदिन । बिजिनेश मिटिङ , गोस्ठी र कार्यक्रमका आमन्त्रण हुन्थ्यो दोभसेका ब्यबस्था साथ । चिनको महंगी चड्दो श्रम बजार बाट भारतीय श्रम बजारतिर आक्रिस्ठ प्रश्ताब्हरु आउथे - भारत बाटै दूर समायोजन् तथा सेवा कालागि । मेरो मन भित्र भित्रै लोभिन्थ्यो - यी र यस्ता अबशर हाम्रो देशमा भित्र्याउन रोजगारी बड्थ्यो , सिप फैलिन्थ्यो । बिकासमा कोशे ढुङा हुन्थ्यो । बाटोभरी यी र यस्तै तर्कनाहरु मनभरी समेट्दै आए । मानौ कि मैले बिकासको सुत्राधारनै फेला पारे ।
कोठामा आएर अन्लाइन मेडियाका खबरमा आँखा दौडाये - लोड्सेडिङ दैनिक १२ घण्टा, पेट्रोलको अभाब, बन्द, लुट, अपहरण, हत्त्या, बिस्फोट जस्ता अध्यारोका मुस्लाहरु । दिनभरी मौलाएको नौलो नेपालको बिकास कताबाट र कसरी थाल्ने ? मेरो सुत्र फेरि त्यही समाचारका अराजक भिड सँगै मिसियो । धेरै नियाले । छेउ - पुछर पाइन । अनी के नै गर्न सक्थे ? दूइहात जोडेर पशुपतिनाथ गुहारे - प्रभु यी भिडहरुलाई चेतना भरिदेउ । अरु केही गर्न नसके पनि तोड्फोड र बिनाशको हुन्डरी नबगाउन । त्यती भए हामी "कठै बरा बिचरा" होइन "तपाईं" को सम्बोधनमा इज्जत र मान पाउने थियौ ।
अस्तु
जुन २००८ , टोकियो
(अन्तरराष्ट्रिय नेपाली समाज जापानको प्रकाशोन्मुख स्मारिकामा प्रेसित)
डल्लिएर नयाँ सडक
को बर्तमान
छिर्छन
वर्षाद्मा पानीसँग संवाद गर्दाको पललाई कुनै सुन्दर स्वप्न देखेजस्तै रूपमा आकषिर्त हुन सकिन्छ भने हिउँदको कठ्याङ्ग्रिंदो जाडोमा सबैलाई रापिलो घामको चाह हुन्छ नै, म पनि कुनै अपवाद होइन ।
अवश्य नै पर्नेछ, यस्तो विश्वस्तताको पनि आफ्नै प्रकारको भूमिका हुनुपर्छ । जीवनका विविध रङहरूलाई समयमै महसुस गर्न सकिएन भने जीवनको उदासीनता मात्र प्रकट हुन्छ । जीवन वैचारिक पुञ्जभन्दा बढी नयाँ नयाँ रङहरूलाई समायोजन गर्ने सन्दर्भमा अनुभूतिजन्य छ । जीवनको उदय नै सर्वोपरि सत्ता हो । सायद यसैबाट निकै अभिप्रेरित भएर होला म आजभोलि दार्शनिकताको खोजीभन्दा बढी भावनात्मक हुने कोसिसमा जुटिरहेछु ।
