गजल (१०९); अजय ढुंगाना

गजल

ए प्यारी बढ्यो गजलको प्यार आज,

पानी झैँ तरल भो छैन आकार आज,

वेहोशी भए म तिमी अनि गजल भित्र,

वेहोशी ताल के हुनसक्छ बन्नु होशियार आज,

माधुर्य छ स्वरमा गाईदेउ गजल यौटा,

लजाएर गितार यो छिन्दैछ तार आज,

गजल, गजल बन्नेछ तिम्रो स्वरको जादुमा,

पाईन मैले दिन तिमीलाई अलंकार आज,

विजय यात्रा उल्लासमा लेखिएको गजल यो,

शुभकामना संगसंगै यही उपहार आज |

 अजय ढुंगाना

गजल; रन्जना ढुंगाना (पौडेल)

गजल

मझेरीमा उनैलाई कुरीराछु आज भोली,
भनिदिनु धेरै धेरै, सोच्ने भाछु आज भोली,

टेढीएको उनको मन फर्कन्छ कि भन्ने ठानी,
भनिदिनु उनकै लागि, मन्दिर धाछु आज भोली,

उनैसंग संगै जिउने मिठा सपना देखेकी थे,
भनिदिनु सपना अरु, जोडदै गाछु आज भोली,

उनकै नाममा दियो बाली, पर्खी बस्छु हर साझ,
भनिदिनु आशुमै दिप, बाल्दै आछु आज भोली,

समिप आए भने उनि, माफ माग्न हाजिर छु,
भनिदिनु ति गल्तीमा, पछुताछु आज भोली |



रन्जना ढुंगाना (पौडेल)
२०६४ बैशाख 

यात्री (कविता); लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

यात्री

कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,
कुन मन्दिरमा जाने हो ?
कुन सामग्री पुजा गर्ने,
साथ कसोरी लाने हो ?
मानिसहरूका काँध चढी,
कुन देवपुरीमा जाने हो ?
हाडहरूका सोन्दर खम्बा,
मांस पिण्डका दिवार ।
मस्तिस्कको यो सुनको छाना,
इन्द्रियहरुका द्वार !
नसा-नदिका तरल तरङ्ग,
मन्दिर आफू अपार !
कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,
कुन मन्दिरको द्वार ?
मनको सुन्दर सिंहासनमा
जगदिश्वरको राज !
चेतनको यो ज्योति हिरण्य,
उसको शिरको ताज !

रहर (कविता); हरिभक्त कटुवाल

रहर

बा, पाठशाला जान्नँ म

इतिहास पढाइन्छ त्यहाँ मरेका दिनहरूको

खिया लागेका कलका पुर्जाहरू जस्तै

गणितका शुत्रहरू पनि साह्रै पुराना भइसके

रहर छैन मलाई बाँचिदिने

केवल इतिहास पानाहरूमा,

मैले त बाँच्नुपर्छ आउने दिनहरूमा

इतिहासको गतिलाई उछिनेर

इतिहासभन्दा बढी अरु केही भएर

त्यसैले बा, पाठशाला जान्नँ म

इतिहास पढाइन्छ त्यहाँ मरेका दिनहरूको

फ्रेम हालेर राख्ने आदर्शभन्दा

भोग्न सकिने आदर्श मलाई राम्रो लाग्छ

बनिसकेको बाटामा हिँड्नभन्दा

बाटो बनाउँदै हिँड्न रहर लाग्छ।

इतिहासका ठेली होइन

एउटा कोदालो चाहिन्छ मेरो पाखुरालाई

योजना होइन

पैतालाले नाप्नु छ मैले प्रत्येक अग्ला टाकुरालाई

र गर्नु छ भुक्तान जम्मै

धरतीले बोकाएका ऋणहरूको

बा, पाठशाला जान्नँ म

इतिहास पढाइन्छ त्यहाँ मरेका दिनहरूको ।

हरिभक्त कटुवाल

बा आउनु भएको छैन (कविता); सिद्धिचरण श्रेष्ठ

बा आउनु भएको छैन

पानी परिरहेछ,
हावा चलिरहेछ,
समयले अबेर ओढिसक्यो,
बत्ती बलिसक्यो,
भात पाकिसक्यो,
आमा कराउनु भइरहेछ-
बा आउनु भएको छैन ।

युग बद्लिसक्यो,
राणा ढलिसक्यो,
भन्दछ जंजीर टुटिसक्यो,
अझ पनि आजादी आएको छैन,
प्रगति आएको छैन,
प्रजातन्त्र आएको छैन,
आमा कराउनु भइरहेछ-
बा आउनु भएको छैन ।

यो जिन्दगी खै के जिन्दगी (कविता); हरिभक्त कटुवाल

यो जिन्दगी खै के जिन्दगी

यो जिन्दगी खै के जिन्दगी !

भित्रभित्र खोक्रिएर बाहिर बाहिर बाँचेको

एटमको त्रासले चुसेको

समस्याको भूतले सताएको

यो जिन्दगी खै के जिन्दगी

  

बन्दुकको नालमा टाउको राखेर जिदाउनु पर्छ यहाँ

खुकुरीको धारमा पाइताला टेकेर जिउनु पर्छ यहाँ

आँखा चिम्लनु पनि जगजगी आँखा उर्घार्न पनि जगजगी

यो जिन्दगी खै के जिन्दगी

आकाशजत्रो मान्छे:भवानी घिमिरे(संस्मरण); अच्युत घिमिरे

आकाशजत्रो मान्छे:भवानी घिमिरे

कविता लेख्नेहरू निलो आकाशमा अक्षर देख्छन््, छाँगा-छहराहरूमा ढकमक्क फूल फुलेको देख्छन्, भुवाझैँ भावनामा उडिरहने उनीहरू माटोलाई सुनजस्तै मूल्यवान ठान्छन् । एउटा यस्तै कवि मान्छे कहिले टिस्टाका नागवेली दृश्यहरू हेर्दै कहिले स्वच्छ, स्निग्ध कञ्चनजङ्गालाई मनभरि सङ्गाल्दै, पहाडका थुम्काथुम्कीहरू चाहार्दै सिन्ताम, देउराली हुँदै सिक्किमका गाउँ-बस्तीहरूसम्म पुग्थे, कहिले हरिभक्तका पाइलाहरू पछ्याउँदै वुगीवील, डिब्रुगढ, डिगवोईसम्म पुग्थे । मेचीका किनारहरू हुन् या ब्रम्हपुत्र, गङ्गाका किनारहरू, उनी कहिले बनारस पुग्थे, कहिले डुवर्स, आसाम, मणिपुर पुग्थे । उनी जहाँ पुगे पनि नेपालीहरूकै मायामा घेरिएर बसेका हुन्थे । एउटँ उत्कट अभिलाषा, नेपाली भाषा र साहित्यको अभिवृद्धिका निम्ति आतुर भएर विगत ४५ वर्षदेखि यसरी फकिरझैँ हिडिरहका ती कविमान्छे थिए भवानी घिमिरे ।

भवानी घिमिरेको जन्म वि.सं. १९८७ आश्विन विजया दशमीका दिन मोरङको विराटनगरमा पिता हिरण्यनाथ उपाध्याय र माता हाटकेशरीदेवीको माहिलो छोराको रूपमा भएको थियो । सभ्रान्त परिवारमा जन्मिएका घिमिरेको वाल्यकाल सुखमा बित्यो । हजारौं बिघाका धनी उनका पिता हात्तीमा चढ्थे, सामन्ती रोवरबाफ देखाउँथे । एक दिन एउटी आइमाई आएर मनका पीर, व्यथाहरू पोख्दै उनका अगाडि बलीन्द्र आँसुका धारा बगाउँदा पनि ढुङ्गाजस्ता मन भएका उनका पिताले ती आइमाईलाई गाली बेइज्जती गरे, त्यही बेलादेखि ७-८ वर्षे बालक भवानीमा भावनाका रङ्गहरू देखिन थाले । सामन्ती थिचोमिचोप्रति कटाक्ष गर्दै उनी त्यो समयपछि विरोधका आवाजहरू बोल्न थाले । उनको सङ्गत अभाव, समस्या, छटपटी बाँचेका निम्न वर्गका मान्छेहरूसँग हुन थाल्यो । यो कुरा उनका गरीबमारा पितालाई मन परेन । कडा मिजासका उनका पिताबाट शारीरिक र मानसिक यातना खपिरहनुपर्‍यो बालक भवानीले । एक दिन आफ्ना पिताले रगताम्मे हुने गरी टाउकोमा चोट लगाएपछि पहिलोपटक भवानी बाबुको विरोधमा विद्रोही भएर देखा परे । बाबुको रूखो र आततायी व्यबहारबाट वाक्क-दिक्क भएर एक रात भवानी मधुमारास्थित बडेमानको घरको सुखसयल छोडेर खेतका आलीहरू हुँदै भाग्दै जोगवनी पुगे । त्यहाँबाट उनी आफूले मानसपटलमा सजाएको बनारसतिर लागे । त्यस बेला उनी चौध वर्ष पुगिसकेका थिए ।

नचढेर भेटिएको सगरमाथा(नियात्रा); श्रीओम श्रेष्ठ 'रोदन'

नचढेर भेटिएको सगरमाथा

हो, मैले सगरमाथा चढिन तर मेरो हृदयले सगरमाथालाई छोयो । हो, यस्तै लाग्यो मलाई । जब म हिमाली दृश्यहरूको अवलोकन उडानबाट अवतरित भए । त्रिभुवन विमानस्थलमा रोकिएको बुद्ध एयरको विमानबाट ओर्लन लाग्दा सुन्दरी एयर होस्टेजले अभिवादन गर्दै प्रमाणपत्र दिएको थियो । सगरमाथा नजिकै बुद्ध एयरको विमानको फोटोसहितको प्रमाणपत्र ।............ माउन्टेन फ्लाइटमा गयो भने सजगरमाथा लगायतका अन्य हिमालहरू नजिकैबाट देखिन्छ भन्ने सुनेको थिए । नेपाल र नेपालीको जताबाट पनि साइनो लाग्ने सगरमाथा चढ्ने त कुरै भएन, नजिकैबाट हर्ेर्ने सम्म रहर पनि लक्का जवान हुने बेला भइसकेको थियो । श्रीओम सर दर्ुइवटा माउन्टेन फ्लाइटको टिकट छ जाने हो - रामबाबु अधिकारीले एक दिन मोबाइलमा फोन गर्नु भयो । मेरो हृदयदेखिको इच्छा थाहा पाउनु भएर होला उहाँले मलाई नै प्रस्ताव राख्नु भयो बाँकी एक सिटको लागि । मैले तुरुन्तै जवाफ दिन सकिन उहाँलाई । नजाउँ मनले नमान्ने, जाउँ बगलीले नमान्ने । म भित्र एक प्रकारको हुँडरी मच्चियो । केही बेरकेा अलमललाई पछि फेरि भने उहाँसँग, जानु त हुन्थ्यो नै तर त्यति धेरै पैसा तिरेर ..। मेरो आसय बुझिहाल्नुभयो र स्पष्ट पार्नु भयो । हामी विदेशीहरूले जस्तै सात हजार जति तिर्नु पर्दैन । यो चिठ्ठामा परेको टिकट भएकोले हामीले थोरै दिए पुग्छ । टिकट, वीमा र एयरपोर्ट ट्याक्स गर्दा तीन हजार जति होला - चालीस मिनेट प्लेनमा बसेर हिमाल हर्ेनलाई तीन हजार रुपियाँ खर्च गर्ने हैसियतै त होइन तर मौकामा हीरा पनि फुटाल्नर्ुपर्छ भनेको यस्तै बेला त होला नि । आधाभन्दा पनि कम पैसामा हिमाल र सगरमाथालाई समेत नजिकबाट हर्ेन पाउने अनुपम अवसर गुमाउने पनि कुरै भएन । त्यसपछि हाम्रो कार्यक्रम तय भएको थियो चैत १७ गते बिहानको । अरु केही नभए पनि २०६२ सालको अविस्मरणीय यात्रा पनि हुनेछ । संयोग पनि कस्तो, र्सर्ूय ग्रहण र घोडे जात्रा दुवै एकै दिनमा परेको छ आज । नेपालीहरूमा............कसैले केही गर्न नसक्ने काम भयो भने घोडेजात्राको भोलिपल्ट भन्ने प्रचलन छ । हाम्रो लागि पनि सहज कार्य त हुँदै होइन पैसा तिरेर माउन्ट फ्ल्याइटमा जानु । छुट त आफ्नो ठाउँमा छँदैछ । हाम्रो सर्न्दर्भमा भने भोलिपल्ट घोडेजात्राकै दिन सम्भव भएको छ । प्लेनभित्र पस्दा बिहानको आठ बजिसकेको थियो । काठमाडौँ उपत्यका तुँवालोले गर्दा डक्म ढाकेको थियो कतै हिमालहरू पनि हर्ेन नपाइने पो हो कि भन्ने डर पनि मनमा टुसुक्क बसिसकेको थियो । तर एकै छिनमा प्लेनका झयालहरूबाट टलल हिमाल टल्केको देखिन थालिहाले । वाह वाह क्या गजबले हिमालहरू देखिए । सेता सेता हिमालहरू, सफा र स्निग्ध हिमालहरू, उज्याला हिमालहरू । प्रदूषणले छुन नसकेका, कसैले विगार्न र भत्काउन नसकेका कुमारी हिमालहरू । सौर्न्दर्यको ताज लगाएर सेतो साडीमा देखिएकी कामुक सुन्दरीजस्तो । साँच्चै हो, हिमालहरूलाई नजिकबाट देख्दा के गरुँ के गरुँ जस्तो हुँदो रहेछ । नापेरै हेरे त टाढै हुन सक्ला हिमाल र हाम्रो दूरी तर मलाई त्यस्तो पटक्कै लागेको छैन । हात बढाएँ भने अँगालोभरिको बनाउन सक्छु, मलाई यस्तै लागिरहेको छ । बिहान बिहानै उत्तेजित हिमालले फेरेको सास पनि सुन्न सकिन्छ जस्तो । विमान आफ्नो गतिमा उडिरहेको छ । प्लेनभित्र कोरियन र जापानिजहरू बढी छन् । हिमालका दृश्यहरू हेरेर उनीहरू उत्तेजित भइरहेका छन्, भावविहल भइरहेका छन् । 

ग्यासच्याम्बर छेउबाट (कथा); सञ्जु बजगाईं

ग्यासच्याम्बर छेउबाट "म्याडम रुथ म केही घण्टापछि फर्किने छु । आराम गर्दै गर्नुहोला ।" मैले उनले सुन्ने गरी भने । "मध्याहृन हुन लागिसकेको छ । मलाई पार्क लगेर छोडिदेउ र तिम्रो कामका लागि जाऊ ।" उनले अड्को थापिन् । "पार्कको बहानामा म रोकिने छैन । आजको दिन मलाई केही घण्टा बिर्सनु पर्छ ।" म उनी बसिरहेको बाल्कोनीमै गएर बोलेँ । यिनी बच्चाले जसरी सताउँछिन् मलाई । एकै मिनेट छोड्दिनन् । दिनभर यिनका कुराहरू सुनिदिनु पर्छ । खाना खाँदा पनि छेवैमा बसिदिनु पर्छ । लुगाहरूदेखि लिएर कपालको स्टाइलसम्म मेरै हातहरूले ठीक गरिदिनु पर्छ । कहिलेकहीं आमा भेट्न आएकी आˆनै छोरीले गरेको पनि मन पराउँदिनन् । असाध्यै काखे भएकी छन् । पार्कको बहाना बनाएर अहिले पनि मेरा पाउहरूलाई बाँध्न खोज्दैछिन् तर आज मैले आˆनो भावनात्मक सम्बन्ध साटासाट गर्न पुग्नै पर्नेछ । "म्याडम रुथ, मैले जानै पर्छ । मेरा साथीहरू पर्खिरहेका छन् ।" मैले उनका गाला सुम्सुम्याउँदै भनेँ । "ओहो Û तिम्रा साथीहरू कहाँ, मलाई पनि लिएर जाऊ ।" उत्साहित हुँदै बसिरहेको आराम चेयरबाट जुरूक्क उठिन् र लागिन् आˆनो कोठातिर । उनलाई नमनाई मैले कहीं निस्कन मिल्दैन थियो । म उनका पछि लागेँ । "बेन्जामिनलाई फोन गर । गाडी लिएर आओस् ।" म उनका पछिल्तिर पुग्दा गाडी ड्राइभरलाई बोलाउने आदेश दिइसकेकी थिइन् । अब उनलाई साथै लानुभन्दा पर मेरो केही चल्नेवाला थिएन त्यहाँ । बेन्जामिनले गाडी ल्याएर घरै अगाडि रोक्यो । म्याडम रुथ टाउकोमाथि गुलाबी ह्याट सजाएर निस्किइन् । जब-जब उनलाई हुँदैन भन्यो तब-तब उनी फूर्तिली अधवैंसेझैँ हुने गर्छिन् । आज पनि उस्तै फूर्तिली भएकी छन् । म्याडम रुथलाई देखेर बेन्जामिनले टाउकोको 'कीपा'-यहुदी पुरुषहरूले लगाउने एक प्रकारको सानो टोपी ) झिक्यो अनि अलिकति निहुरिएर तिनको दायाँ हातमाथि चुम्बन गर्‍यो । मैले गाडीको ढोका खोलिदिएँ । उनी बसिन् । म पनि तिनको छैवैमा बसेँ । "म्याडम कहाँ लैजाउँ ? बेन्जामिनले गन्तब्य सोध्यो । "इलाइट् सिटी छोडिदेउ ।" मैले भनंँे । "साँझ एडमलाई केही नसुनाउँनु । फर्किहाल्ने हो ।"

गजल (१०८); अजय ढुंगाना

                             गजल

आखाका स्वप्न द्रस्टा मनभित्रै केरेर आएछौ तिमी,

नवीन उषामा आशाको किरण बेरेर आएछौ तिमी,

प्रेम प्राप्ती हिस्सा भन्दा, समर्पण र त्याग ठूलो,

प्राप्ती मात्र सोच्ने आत्मा फेरेर आएछौ तिमी,

सोच मात्र एक पटक द्धन्द चल्छ  विचारको,

फगत विचार परिधि भित्रै घेरेर आएछौ तिमी,

आगो दन्किदैछ स्वार्थताको, त्यही राफबाट उम्किएर,

अभिनव जीवन जिउने प्रयास हेरेर आएछौ तिमी, 

अजय ढुंगाना

पागल (कविता); लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

पागल

जरुर साथी म पागल !
यस्तै छ मेरो हाल !

म शब्दलाई देख्दछु !
दृश्यलाई सुन्दछु !
बास्नालाई स्वाद लिन्छु !
आकाशभन्दा पातला कुरालाई छुन्छु !
ती कुरा,
जसको अस्तित्व लोक मान्दैन
जसको आकार संसार जान्दैन !
म देख्दछु ढुङ्गालाई फूल !
जब, जल–किनारका जल–चिप्ला ती
कोमलाकार पाषाण,
चाँदनीमा,
स्वर्गको जादूगर्नी मतिर हाँस्दा,
पत्रिएर, नर्मिएर, झल्किएर,
बल्किएर उठ्दछन् मूक पागलझैं,
फूल झैं एक किसिमका चकोर–फूल !
म बोल्दछु तिनसँग, जस्तो बोल्दछन् ती मसँग
एक भाषा, साथी !
जो लेखिन्न, छापिन्न, बोलिन्न,
बुझाइन्न, सुनाइन्न !
जुनेली गङ्गा–किनार छाल आउँछ तिनको भाषा
साथी ! छालछाल !
जरुर साथी म पागल !
यस्तै छ मेरो हाल !

तिमी चतुर छा बाचाल
तिम्रो शुद्ध गणित–सूत्र हरहमेशा चलिरहेको छ
मेरो गणितमा एकबाट एक झिके
एकै बाँकी रहन्छ !
तिमी पाँच इन्द्रियले काम गर्छौ
म छैटौँले !
तिम्रो गिदी छ साथी !
मेरो मुटु !
तिमी गुलाफलाई गुलाफ सिवाय देख्न सक्तैनौ,
म उसमा हेलेन र पद्यिनी पाउँछु,
तिमी बलिया गद्य छौ !
म तरल पद्य छु !

मपाई (निबन्ध); भैरब अर्याल

मपाई 

'तँ'को आदरार्थी 'तपाईं' भएजस्तै 'म'को आदरार्थी 'मपाईं' हुन्छ। त्यसैले सभ्य भाषामा 'तँ'को ठाउँ तपाईंले ओगटेपछि 'म'को ठाउँ 'मपाईं'ले नलिनु किन? 'म'लाऐ संस्कृत वैयाकरणहरुले उत्तम पुरुषको श्रेणीमा पुज्दै आएका छन् भने अरु भाषामा पनि 'म'को स्थान प्रथमै छ। त्यसैले हामीले पनि बाह्रखरी पढ्दैदेखि 'म'लाई राम्रो 'म' भनी मान गर्दै आएका छौं। जब सँगैको 'तँ' जाबोले पदोन्नति पाई 'तपाईं' भयो भने 'म'लाई पदोन्नति दिई 'मपाईं' नगराउनु पच्चीसै आना पक्षपात हो, 'म'प्रतिको अन्याय हो। यसकारण अरुले 'तपाईं' भने पनि नभने पनि हामीले आफूलाई 'मपाईं' भन्नै पर्छ, यो युगको माग हो; 'मपाईं'को मन्तव्य यस्तै छ।

'मपाईं' शब्द सुन्दा नयाँजस्तो लाग्।छ। तर यसको भाव बाषाभन्दा जेठो र इतिहासभन्दा बूढो छ। किनभने मुख चलाउनुभन्दा पहिले मान्छेले 'म'को माया गर्न जान्यो; अरुलाई केही मान्नुभन्दा पहिले आफैंलाई सम्पूर्ण ठान्न थाल्यो। फलत: शक्ति बढ्ता हुनेले आफूलाई लायक वा नायक भनाई आत्मआदर खोजे, मपाईं बने; बठ्याइँ बढ्ता हुनेले धर्मकर्ममा अक्कलझक्कल झिकी आफूलाई ईश्वरको नक्कल भनी 'म'को महत्ता दर्शाए, मपाईं बने।

युद्ध र शान्ति (कविता); सरुभक्त

युद्ध र शान्ति

यथावत संक्रमण
लामखुट्टे तुफान चलेको वेला
रोल्वालिङतिरका च्छो रोल्पाहरुमा
आइपुगेका छन् उड्ने प्याउराका
अन्तहीन वथानहरु

हत्याको फरमान जारी छ
यसर्थ गंगटाहरुको जुलुश निस्केको छ
जिन्दगीको मृत्यु शडकहरुमा

उ: ! सलहहरुले धावा वोले
खोई कहाँ छन् च्वे ग्वेभेराका टाटु
पाखुरामा अङ्कित गरिहिड्ने
दूव्र्यसनी जन पुस्ताहरु ?

घर ११, (कथा); परशु प्रधान

घर ११

पत्र-पत्रिकामा निस्केका महत्त्वपूर्ण समाचार वा विचारलाई म कटिङ गरेर फाइलमा राख्छु । अनि कहिलेकाहीँ जब बोर लाग्छ- म ती कटिङहरूलाई पल्टाउँछु । एक किसिमले यो मेरो हबी नै हो । कुनै राम्रा कविता, गीत वा कथा हुन सक्छन् । कुनै महत्त्वपूर्ण घटना, दुर्घटना वा नेताका भाषण-सन्देश हुन सक्छन् । कहिलेकाहीँ कुनै अनौठा विषय वा घटना पनि हुन सक्छन् । अर्थात् मेरा यी कटिङहरूमा दृष्टिहरू छन्, विविध रङहरू छन्, छायाँहरू छन् । समाज, कृषि, साहित्य-सङ्गीत र कला आदि सबै धेर-थोर मेरो फाइलभित्र, मभित्र अटाएका छन् । एक किसिमले म इतिहासको साक्षी छु, परिवर्तनको प्रतीक छु र दर्शनको प्रमाण छु ।

म के छु वा छुईनभन्दा पनि हिजो राति अचानक मैले त्यो फाइल पल्टाएँ । फाइलभित्रका कटिङहरूमा क्रमशः आँखा लगाउन थालेँ । निद्रा न आउँदा धेरै जसो यसरी नै निद्रा देवीलाई आहृवान गर्छु । यी कटिङहरू हेर्दै जाँदा कुनै दैनिक पत्रिकाको यौटा कटिङमा पुगेर म अल्झिएँ । त्यहाँ एउटी रूँदै गरेकी पीडित महिलाको तस्बिर थियो र त्यसको क्याप्सन थियो- घटना थाहा पाएपछि पनि श्रीमतीलाई पहिला जत्ति नै माया गर्छु । म त्यहाँ पुगेर अडिनुका दुईर् कारण थिए- यसमा दिइएको दर्दपूर्ण तस्बिरसहितका यी हरफहरू र प्रभावकारी शीर्षक-बलात्कारपछि दुई वर्षसम्म यौनशोषण । पत्रकारिताको दृष्टिले त्यो अत्यन्त राम्रो फिचर वा रिपोर्टिङ थियो । त्यसका अन्तिम हरफहरूले म साह्रै प्रभावित भएँ, मुटुमा ढुङ्गा बसे जस्तो भएँ, रन्थनिएँ । पहिलोपटक पढ्दा पनि म रातभरि छटपटाएको थिएँ, रातभरि निद्रा परेको थिएन । मेरा धेरै रातहरू ती हरफहरूमा साटिएका थिए किनभने पीडितका श्रीमान्, एक जना लोग्ने मान्छेमा म स्वयं रूपान्तरित भएको थिएँ । मलाई लाग्छ- यौटा सत्य-तथ्य घटनालाई समाजमा ल्याइदिएर त्यो लोग्नेमान्छे आफू त हलुङ्गो भयो होला तर मजस्ता लाखौँ लोग्नेमान्छेलाई उसले सोच्न, सम्झन सचेत गरायो । मैले ती अन्तिम हरफहरूलाई धेरै पटक पढेँ 'उसले परिवारलाई बदनामीबाट बचाउन यति ठूलो पीडा सहेकी रहिछ, म उसलाई पहिले जति माया गर्थें वास्तविकता थाहा पाएपछि पनि उत्तिकै माया गर्छु, उसलाई अदालतसम्म न्याय दिलाउन सहयोग गर्नेछु ।'

एक अर्को फर्सीको जरा (कविता); अजय ढुंगाना

एक अर्को फर्सीको जरा

हिजो एक दिन,
मोहन कोइरालालाई सम्झिरहें,
सम्झिरहें, वस् सम्झनामा उनी थिए,
उनी स्मृतीमा थिए,
मात्रै अब कल्पनामा थिए,
हिजो एक दिन,
मोहन कोइरालालाई सम्झिरहें,
उनको फर्सीको जरा कबितालाई सम्झिरहें,
वस् सम्झनामा उनी थिए,
उनीसंगै उनका कबिताहरु थिए ।
आज धेरै फरक लाग्दैछ,
त्यो विगत भन्दा यो परिवेश,
वेग्लै अनि भिन्दै भएको छ, समय,
कोल्टे फेरेको छ, समयले,
आफ्नो रुप रंग र सौन्दर्य,
फेरेको छ उसले,
म वस् समयको नियतीलाई हेरिरहेछु,

यो हल्लै हल्लाको देश हो (कविता); भूपी शेरचन

यो हल्लै हल्लाको देश हो

कानमा इयरफोन लगाउनु पर्ने बहिराहरु
जहाँ संगीत प्रतियोगिताका जज हुन्छन्
र जहाँ आत्मामा पत्थर परेकाहरु
काव्यका निर्णायक मानिन्छन्,
काठका खुट्टाहरु जहाँ रेसमा बिजेता हुन्छन्
र जहाँ प्लाष्टर गरिएका हातहरुमा
सुरक्षाको सङ्गीन थमाइन्छ,
जहाँ बाटो र अट्टालिकाहरुका ढोकाअगाडि
डोकोका डोको,
खर्पनका खर्पन ,
ट्रकका ट्रक आत्माका मण्डी सजाइन्छ,
स्टक एक्सचेन्जका शेयरजस्तै
आत्मा क्रय–बिक्रय गर्न सक्नेहरु
जहाँ नेता हुन्छन्
र जहाँ निधारभरि कर्कटपाताजस्तै
चाउरी परिसकेकाहरु
तन्नेरीहरुका अगुवा हुन्छन्

एक मुक्तक; भीमदर्शन रोका

 एक मुक्तक

आकाशको सब तारा गनिसकेपछि

प्रत्येक श्वास सुस्केरा बनिसकेपछि

के रह्यो अब मेरो मसँग प्रियतम ?

तिमीलाई आफ्नो भनिसकेपछि ।

भीमदर्शन रोका

नेपाली कविता डट कमबाट

समुन्द्रका छालहरु (कविता); अजय ढुंगाना

समुन्द्रका छालहरु

म आज उड़दैछु ,
यो धर्ती छोडेर,
आकाश छुनका लागि,
बतास, बेग र बादल मात्र होइन,
तारा जुन र सुर्यसंग,
हात मिलाउनका लागि,
म संगै,
मेरा इछ्या, चाहाना र कल्पनाहरु,
उड्दैछन् आकाशमा,
तैरिदैछन् बतासमा,
मनको स्पन्दनमा,
स्वप्न तरंगहरु तैरिए झैँ,
मेरो कल्पनाको महल,
झुल्दैछ आकाशमा........
....................................

घर ९; परशु प्रधान

घर ९ जीवनभरको पीडादायी र दुःखान्त भयो- मेरो पहिलो रात अर्थात् हनिमुन । म कुनै कवि वा लेखक होइन, न कुनै दार्शनिक । मेरा सारा सपनाहरू एकै रातमा खरानी भएका थिए, मेरा सारा इच्छा, आकाङ्क्षाहरू पानीपानी भएका थिए । कुनै नाटक वा सिनेमामा घट्ने, हुन सक्ने सम्भावित असम्भव स्वयं ममा घट्यो । अहिले फेरि अमेरिका फर्केको छु । लसएञ्जलस्को नाइट क्लबमा पुनः बेयरा भएर आफ्नो विगत, वर्तमान र भविष्य तौलिरहेछु । वर्षौं वर्ष सोचेको, सम्झेका र विश्वास गरिएका सत्यहरू केही घण्टामा असत्यमा रूपान्तर हुँदा रहेछन् । आफूलाई सोध्छु- तैंले कङ्गाल नेपाललाई प्रेम गरेर के पाइस् ? नेपालीहरूको पीडालाई मलम लगाउन खोज्दा के पाइस् ?.... । तँ मूर्ख होस् अझ तँ पागल होस् । कामबाट राति दुई बजे फर्केको छु । अलिअलि बियरको धङधङी छ, अलिअलि भोलिको धङधङी छ, अनि धेरथोर आफूले भोग्नु परेको दुर्घटनाको धङधङी छ । यी सत्यहरूबीच असत्य छ, भ्रमहरूबीच निराशा छ । हात हेरेर कुनै ज्योतिषीले गरेको भविष्यवाणी सत्य हुन्छ कि कसो ? पहिलो वाक्य थियो- बिहेको लगन ढिलै छ, अर्थात् तीस-बत्तीस वर्षपछि । दोस्रो वाणी थियो- आफूले केही नबिराए पनि ठूलो मानसिक आघात र बेइज्जती सहनुपर्ने । अनि साह्रै पीडादायक तेस्रो घोषणा थियो- परिस्थिति आउन सक्छ, तपाईंले आत्महत्या गर्नु परोस् । आफ्नो कामले भन्दा हातका रेखाहरूले मान्छेको भविष्य निर्धारण गर्छ भने म किन केही गरुँ ?...

आहारा (कथा); बखत बहादुर थापा

आहारा (कथा)

‘ठूलाठूला देवीदेवता, ठूलाठूला भवन, राम्रो लवाइखुवाइ, राम्रो उन्नति, प्रगति गर्न सकिने र आफूले चाहेजस्तो काम पाउने भनेकै राजधानीमा हो ।’ गाउँमा सबैजसोबाट सधैँजसो यस्तै कुरा सुन्दै आएकाले बिर्खेले पनि आखिरमा काठमाडौँ जाने निधो गर्यो । उसलाई परदेसिनुपर्ने बाध्यता पनि थियो र उसको परदेश भनेकै काठमाडौँ थियो ।

सुनेजस्तै गरी सबै कुरा भोग्न कहाँ पाइन्छ र ?  काठमाडौँमा बिर्खेका कोही आफन्त थिएनन् । राजधानीमा उत्रेकै साँझ ऊ बास खोज्दै कुनै होटलमा पुग्यो । उसको गोजीले भने होटलको एक रात पनि नटर्ने देखियो । त्यसैले उसले फुटपाथको शरण लियो । दोस्रो दिन हातमुख जोड्नका लागि अनेक होटल चहार्यो । अन्ततः उसले दुईटा रोटी किन्यो र तरकारीको पैसा बचाउन प्याजका दुई चार टुक्रा माग्यो । तिनै दुईटा रोटीले त्यो दिन कट्यो उसको । राती फुटपाथमा उसको गोजीमा भएका बाँकी बीस तीस रुपैयाँ पनि लुटिए । तेस्रो दिन ऊ हातमुख जोड्नका निम्ति होटलहरूमा भौंतारियो । काम पाउनु त के उसले बासी वा सडेगलेको खाना पनि पाएन । साँझ सडकको पेटीमा झोक्राएको थियो । एउटा फुटपाथे आएर बिर्खेसँग गफ गर्न थाल्यो । बिर्खेको विवशता बुझेपछि उसले एउटा प्रतिज्ञा गराएर होटलमा लगेर खाना खुवायो । त्यही सङ्कल्प अनुसार फुटपाथेले भोलिपल्टै बिर्खेलाई एउटा अस्पतालमा लग्यो । त्यहाँ उसको एक पाउन्ड रगत बेचियो ।

बिर्खे दिनभरि काम खोज्न व्यस्त हुन थाल्यो । ऊ जुनजुन पसल वा होटलमा पुग्थ्यो, उसको लवाइ देखेर सबै साहूहरू नाक खुम्च्याउँथे । यस्तो व्यवहारले उसमा अर्को चिन्ता थपियो । काठमाडौँमा जति दिन बित्दै जान्छ, त्यति आप्mनो अवस्था बिग्रिँदै जाने हो कि ? सुकिलामुकिलाहरूले गेटमा उभिएर हात जोड्नसम्म नदिने हुन् कि ?

गजल (१०७); अजय ढुंगाना

गजल

हर रात सिरानी भिजाउछु सजनी,
तिम्रै माया मनमा सजाउछु सजनी,

प्रिय बन्न खोज्छु आफन्तको विचमा,
तैपनि किन काडाँ झैँ विझाउछु सजनी,

सम्झना मात्र तिम्रो हरपल मनमा,
माया न हो मन भरि फिजाउछु सजनी,

भिजेको हुन्छु म तिम्रै मायामा केवल,
प्रेम बर्षातमा सधै रुझाउछु सजनी,

स्मृतीको आकृती मनको क्यानभासमा,
तिम्रै माया सजाउदै हराउछु सजनी,

                          अजय ढुंगाना

एब्स्ट्रयाक्ट चिन्तनः प्याज (निबन्ध); शंकर लामिछाने

एब्स्ट्रयाक्ट चिन्तनः प्याज

हिजो साँझ बाङ्देलजीलाई नयाँ सडकमा भेटेँ । भन्नुहुन्थ्यो- "शङ्करजी, तपाइँको लेख, त्यो लेख, 'शङ्कर लाभिछाने शङ्कर लामिछानेको दृष्टिमा' पढेँ ।''

"कस्तो लाग्यो ?''

" मजाको छ । अलि रियलिस्ट छ, अब एउटा एब्स्ट्रयाक्ट शैली प्रयोग गर्नुस् न ।''

"एब्स्ट्रयाक्ट पेन्ट गर्ने त तपाइँको काम ! म कहाँ पेन्टिङतिर जाऊँ अब ।''

" होइन, पेन-पिक्चरमा एब्स्ट्रयाक्ट शैली प्रयोग गर्नुस् न ।''

म हाँसिरहेँ । (हाँस्न जान्नु पनि ठूलो कला हो ! मानिसको उमेरमा विकास हुनासाथै उसको हाँसोको कलामा अनेक रङ चढ्न थाल्छन् ।) हाँसेर मैले बाङ्देलजीलाई बिदा दिएँ, र कुरालाई पन्छाएँ पनि ।

'व्यथित'जीको हातमा 'हिमानी' को कभर डिजाइन थियो । देख्नासाथ बुझिन्थ्यो बाङ्देलको बुरुस हो । त्यसरी नै जसरी 'हिमानी' नाम सुन्नासाथ 'व्यथित' को कलमको सम्झना आउँछ । भन्नुहुन्थ्यो- ''तपाइँजस्तो कलम चल्ने मान्छे, एउटा कथा एक-दुई दिनमा लेखेर दिनुस् न ! म विदेश जाँदै छु यसलाई छपाउन विजयादशमीको साइतमा झिक्ने ।''

एक पागलको डायरी (निबन्ध); मोमिला

एक पागलको डायरी

मेरो देशको एक पतझड मौसम !

उकुसमुकुस सडक पार गरूँ भन्दाभन्दै रेडलाइट बलिहाल्यो । सुस्केरासहित सडकको वारी किनारमै टक्क उभिएँ ।

मध्य चैतको घाम, बाफिलो सडक, हुरी र बतास । पुतलीसडकचोकमा बाटो क्रस गर्ने ध्याउन्नमा जेब्राक्रसिङ्नेर उभिएर म ग्रीनलाइट अधीरतासाथ पर्खन लागेँ ...। टाढाबाट बाढीले बगाउँदै ल्याएका वस्तुहरू कतै पर पुर्‍याएर किनारमा थुपारेजस्तै मेरापछि म उभिएको किनारमा एक निमेषको समयले बाटो पार गर्ने हूल मान्छे थुपारसिकेको थियो । म एकोहोरो ग्रीनलाइटको प्रतीक्षा गर्दै रहेँ ...। जब ग्रीनलाइट बल्यो, होडमा बाटो पार गरूँभन्दा त मसँगै उभिएको मान्छेको बाढी उर्लेर उहिल्यै रातो बत्ती छिचोल्दै सडकपार िपुगेर पनि आ-आफ्नो गन्तव्यतिर छिन्नभिन्न भइसकेछन् । दायाँबायाँ हेर्छु त साथमा नजिकै एक पागल मात्र उभिएको देखेँ । म र पागल दुवैले सँगसँगै बाटो क्रस गर्‍यौँ । नचिने पनि उसले मलाई नमस्कार गर्‍यो, मैले पनि स्वाभाविक नमस्कार फर्काएँ र आ-आफ्नो बाटो लाग्यौँ । त्यो पागलभित्रको धैर्य र शिष्टताले म प्रश्निल आश्चर्यमा अलमलिरहेँ । सोचेँ, ऊ त पागल नै थियो रे ! असामान्य थियो रे ! तर, म आफूलाई सद्दे कसरी ठानूँ ! जबकि, नियम पालन गर्ने म भर्खर मात्र राम्रैसित पागल सावित भइसकेकी थिएँ । आखिर त्यो समाज नामको हूल सबैले मलाई पागलको साथ छाडेर एक्ल्याएका थिए । मलाई साथ दिने त्यो पागल अहिले पनि काठमाडौँको व्यस्त फुटपाथका हूलहरूमा यसै हिँडिरहेको भेटिन्छ त कहिले जहाँसुकैको चौबाटो सडकको बीचमा उभिएर ट्राफिकले झैँ समयसूचक, दिशासूचक र नियमसूचक हात हल्लाइरहेको हुन्छ ।

गजल(१०६); अजय ढुंगाना

गजल

तिमी साथ छैनौं भयो रात नौलो,

भुली एक आफै, र यो रात नौलो,

म विश्वास फेरि जित्ने सोच बोकी,

गए सामु आजै छ यो रात नौलो,

कतै आफ्नु के बोलु भनि म साच्दै,

बिराएछु आफैं ग यो रात नौलो,

हात्तीवाङ्-खालीहात नजानोस्!, भुवनहरि सिग्देल

हात्तीवाङ्-खालीहात नजानोस्!

मलाई हात्तीवाङ् जाने काम आइलाग्छ जुन बखत म धादिङको जोगीमारामा काम गर्थें । म उभिएको विन्दुबाट हात्तीवाङ् पुग्न मात्रै पाँच-छ घण्टा लाग्छ, म सहरबजारमा बस्ने मानिस भएको कुँज्याइले । काठमाडौँको भीमसेन थानको उकालो चढ्दा स्वाँस्वाँ गर्ने मेरो सङ्कीर्ण फोक्सो लैताकको उकालो सम्भिmँदैमा काम्न थाल्नु अनौठो कुरो हुँदैनथ्यो तर मानिसलाई अवस्था र बाध्यताले नै हो लैताकको उकालो चढाउने पनि ।

अघिल्लो दिन योजना बन्छ-भोलि हात्तीवाङ् जाने । राति चार मिनेट निद्रा बिग्रन्छ-भोलिको अत्यास सुरु भएको हुनाले । करङतिर उपियाँजस्ता सगसगाउँछ । त्यहाँ उपियाँ छैन मलाई थाहा हुन्छ । त्यो सगबग हात्तीवाङ्को हो, करङ भित्रपट्टकिो । थाकेको शरीरलाई निदाउन करैलाग्ने हुनाले मलाई थाहै नदिई निदाइसक्छ-एउटा अन्तरालमा ।

बिहान ६ बजे नै बाटो लागिसक्नु पर्ने अवस्था किन हो भने मन्थली, लैताक, जैपुरीहुँदै महाभारत -कोटडाँडा) काटेपछि चितवनतर्फको पानीढलो सुरु हुन्छ । तेर्पे, उकालो, सल्लेभीर नाघेर गएपछि बल्ल हात्तीवाङ् गाउँ देखिन्छ, परैबाट । यो कुरो मलाई गोपे चेपाङले अघिल्लै दिन भनिसकेको कारणले दिमागमा बाटोको चित्र बनाउन सजिलो भएको हो तर आज ता गोपे चेपाङ मसँग छैन । गोपेका गोडाले मेरो उकालो हिँडिदैन पनि । गोपेले जुत्ता नभएर लगाउँदैन । मसँग जुत्ता भएकाले सजिलोखाले छान्दछु, कपडाको, हलुका । मनले त भन्छ-'गोपे जहाँ हिँड्नसक्छ म किन नसक्ने ?' वास्तवमा त्यसो हुन्न तुलनात्मक कारणले । मैले हाफ पैन्ट र पातलो कमिज लगाएँ । गोपेको जस्तो नभएर होइन, उकालोमा भारी हुन्छ भनेर मात्रै । हिजो मानबहादुर लौरो टेकेर उकालोतिर लागेको थियो । ऊ बूढो थियो, गोडाका भर थिएनन् । आज म पनि लौरो टेकेरै उकालो चढ्दैछु, गोडाको भरमाथि विश्वास नभएर ।

मुक्तक १, अजय ढुंगाना

                        मुक्तक

बिन्ति नसोध मलाई, म प्राय किन हतारमा हुन्छु,
तर जहाँ भए पनि म त तिम्रै प्यारमा हुन्छु ,
समिपमा भेटेनौ मलाई त तिमीले के भो,
खोजी हेर म त तिम्रै हृदयको दरबारमा हुन्छु

अजय ढुंगाना

गजल; ललिजन रावल

              गजल

शीतको थोपा उडिगयो, बिहानीका धामसँगै
मेरो नाउँ जोडिएला, फेरि तिम्रो नामसँगै ।

बोटहरु नाङ्गा भए, बाग फेरी उजाड भयो
फुलेका ती फूलहरु, झरिगए यामसँगै ।

मलाई कायल बनाइसके, रोइ रोइ यी आँखाले
तिमीलाई खोज्ने आँखा पठाउँ कि खामसँगै ।

जिन्दगीको एउटै पङ्ति, धेरै लामो हुँदोरैछ
रोकिदिउँकि आफैलाई, एउटा पूर्णविराम सँगै ।

हुलबाटै टाढा हुन मन लाग्छ कैलेकाहीँ
तरै लाग्नुपर्दो रैछ, मानिसका लामसँगै।

ललिजन रावल

 स्रोत: मझेरी डट कम